Hartfalen

 
U bent misschien partner van een hartfalen patiënt. U wilt weten wat hartfalen is. Wellicht bent u zelf bekend met hartfalen. Of u heeft een hele andere reden om meer te weten te komen van hartfalen.
 
In dit artikel wil ik u meenemen in het ziektebeeld hartfalen. Ik zal uitleggen wat hartfalen is, wat de gevolgen voor een patiënt met hartfalen zijn,  en nog veel meer. Eigenlijk wordt alles wat met hartfalen te maken heeft in dit artikel beschreven. Heeft u daarna nog vragen of heeft u misschien een toevoeging op dit onderwerp, laat het me vooral weten.
 


Laten we beginnen.
 
 

Het hart

 
Wat u allemaal zult weten is dat het hart een orgaan is dat de bloedvoorziening van uw lichaam verzorgt en daarmee misschien wel één van de belangrijkste organen in uw lichaam is.
 
Het hart pompt bloed (wat het vanuit de longen ontvangt) het lichaam in. Dit gebeurt met enige kracht en met deze kracht wordt de bloeddruk opgebouwd (over bloeddruk later in een ander artikel meer uitleg).


 
Ons hart bestaat uit vier ruimtes, twee boezems en twee kamers. Verder is het hart opgedeeld in een rechter (blauw à zuurstofarm) en een linker (rood à zuurstofrijk) gedeelte, elk bestaande uit één boezem en één kamer.
 
Het bloed komt vanuit het lichaam, (waar het zuurstof uit het bloed is verbruikt)via de onderste en bovenste holleader, de rechter boezem in waarna het bloed deels door zwaartekracht en deels door pompkracht van het hart de rechter kamer in komt. De rechter kamer pompt het (zuurstofarme) bloed het hart weer uit waarna het  richting de longen wordt gestuwd. In de longen wordt het bloed (weer) van zuurstof voorzien en gaat vanuit daar weer terug richting het hart waar het de linker boezem in komt. Via de linker boezem gaat de weg naar de linker hartkamer (deels wederom door de zwaartekracht, en deels door spierbeweging van de boezem). De linker hartkamer pompt het bloed vervolgens het lichaam in. Dit gebeurt met grotere kracht dan in het rechter systeem en wel via de grote lichaamsslagader, de aorta. Doordat de linker helft van het hart het bloed met meer kracht wegpompt dan de rechter helft is de linker kant van het hart ook meer gespierd dan de rechter helft.
 

---

 

---

Het hart pompt met een frequentie van ongeveer 70 slagen per minuut. Bij elke slag wordt er ongeveer 70cc bloed uitgepompt. Dat maakt dat per minuut 4900cc (we ronden het af naar 5000cc) door het hart wordt weggepompt. Ons hart pompt dus 5 liter bloed per minuut het lichaam in. Aangezien ons totaal volume aan bloed ongeveer 5 liter is kun je dus stellen dat het totale bloedvolume van ons lichaam elke minuut weer door het hart het lichaam in wordt gepompt.
 
Bovenstaande is uiteraard in rust. Wanneer we sporten kan dit volume wel oplopen naar 20 liter per minuut.
 

---

Kijk deze video over hartfalen

 


 
 

---

Wat is hartfalen?

 
Er bestaan een hoop misverstanden over hartfalen. Er zijn veel mensen die als ze het woord “hartfalen” horen denken dat het hart niet meer beweegt en dus stil staat.
 
Dat klopt niet. Als we het hebben over een hartstilstand dan hebben we (vaak) te maken met een ernstige hartritmestoornis, het zogenaamde fibrilleren, waardoor de circulatie stopt. Het hart kan geen bloed meer uitpompen. Een veel voorkomende oorzaak van deze hartstilstand is als iemand een (fors) hartinfarct doormaakt waardoor delen van het hart niet meer meedoen met de pompfunctie en waardoor er uiteindelijk een ritmeprobleem komt die dusdanig ernstig is dat het hart (of eigenlijk nog beter, de circulatie) stil gaat staan. Over hartinfarct en hartstilstand later in andere artikelen meer. Overigens kan iemand ook zonder een hartinfarct een hartstilstand krijgen maar dit is uiteraard minder voor de hand liggend.
 
 

Maar wat is hartfalen dan wel?

 
Eigenlijk is hartfalen een verzamelnaam voor aandoeningen waardoor de pomp van het hart niet meer goed werkt. Het hart kan het bloed niet meer adequaat door het lichaam heen pompen. Als gevolg hiervan zitten de organen die afhankelijk zijn van het hart te wachten op voldoende bloed en daarmee dus ook voldoende zuurstof. Als het hart niet uit zichzelf kan voldoen aan die behoefte dan spreek je van hartfalen.
 
Het gevolg van het niet goed pompen van het hart is dat het bloed zich ergens gaat ophopen en dit levert klachten op. Het hart zou normaal alles wegpompen maar nu doet het hart dit onvoldoende. Maar wáár hoopt dat vocht (uit het bloed) zich nu op? Het hoopt zich op vóór het hart. En aangezien uw hart uit twee helften bestaat, een rechter helft die het bloed richting uw longen pompt en een linker helft die het bloed uw lichaam in pompt, kan het zich dus ophopen in uw longen (als de linker harthelft niet goed pompt) maar ook elders in het lichaam als ook de rechter helft van uw hart het laat afweten en de belasting te groot is geworden. Dan blijft het bloed dus vóór het rechter gedeelte van het hart zitten omdat het rechter hart het niet voldoende weggepompt krijgt. Het blijft dus in uw lichaam zitten.
 
Doordat de druk in de bloedbaan te hoog wordt gaat er vocht uit de bloedbaan treden wat zich kan gaan verzamelen in de weefsels van uw lichaam.
 
 
Een bekende klacht van hartfalen is dat als u s ‘avonds met dikke benen naar bed gaat (vocht uitgetreden uit de bloedbaan door onvoldoende goede hartpompfunctie) en s ‘nachts plots benauwd wakker wordt. Het vocht uit uw benen is weer door de bloedbaan opgenomen doordat u ligt maar gaat uittreden in de longen (ook omdat u ligt). Dan helpt het om rechtop te gaan zitten om te zorgen dat de druk weer naar beneden zakt en daardoor het hart het weer makkelijker krijgt. Maar meestal zult u als dit gebeurd naar een ziekenhuis moeten om geholpen te worden. Het zal duidelijk zijn dat als er zich vocht vormt in de longen dit een levensbedreigende situatie kan worden.
 
Een andere bekende klacht van mensen met hartfalen is dat het bloed wat zich in het lichaam ophoopt zorgt voor vochtuittreding uit de bloedbaan. Deze vochtophoping gaat zich verzamelen in de laagst gelegen delen van het lichaam. Mensen met steunkousen zullen het herkenbaar vinden dat, als ze deze steunkousen niet dragen, zij snel opgezette benen (meestal onderbenen) krijgen. Als men met een duim in deze opgezette delen drukken dan blijven er “putten” in de benen staan (zie afbeelding). Bij mensen die opgenomen zijn in het ziekenhuis verzameld zich dat vocht in de billen omdat ze meer op bed liggen. Het vocht kan tevens zich in de buik ophopen.
 

---

---

Ejectiefractie

 
Eén moeilijke term die moet worden besproken in dit artikel is de term ejectiefractie. Als u hartfalen patiënt bent en regelmatig bij uw cardioloog op controle komt dan zult u ongetwijfeld deze term voorbij hebben zien komen. Dit is de reden dat het me zinvol lijkt deze term hier te bespreken. Om de verschillende soorten hartfalen te begrijpen is het tevens belangrijk om te weten wat ejectiefractie is.
 
Sommige mensen die horen dat ze een ejectiefractie van 60% hebben denken dat het hart het nog maar voor 60% doet. Dit is echter niet waar.
 

Wat is het dan wel.

 
Uw hart pompt zoals eerder uitgelegd ongeveer één keer per seconde. Daarin heeft het hart een ontspannen fase en een pomp fase. Als uw hart ontspannen is loopt het vol met bloed en laten we in dit voorbeeld ervan uitgaan dat dit 100cc is. Een gezond hart pompt van de 100cc ongeveer 60cc weer uit. We zeggen dan dat de ejectiefractie van het hart 60% is. Dus als het hart leeg is zit er nog zo’n 40cc bloed in. Een normale ejectiefractie van een gezond hart zich zo tussen de 50 en 75%.
 
 

---

Twee soorten hartfalen

 
Nu bestaan er twee soorten hartfalen. Eén soort is hartfalen waarbij de ejectiefractie in van het hart niet normaal is. De ejectiefractie is te laag. Met een moeilijk woord heet dit ook wel systolisch hartfalen. De systole is de fase waarin het hart samenknijpt (uitpompt). Wat is er aan de hand. Het hart is te zwak om het bloed wat het aangeboden krijgt vanuit het lichaam of de longen weer weg te pompen. In plaats van 60% pompt het bijvoorbeeld maar 30% weg. Dit is te weinig om aan de behoeftes van uw lichaam te voorzien ervan uitgaande dat u meer wilt in het leven dan alleen in uw stoel te zitten.
 
Er bestaat ook hartfalen waarbij de ejectiefractie helemaal niet afwijkend is. Het hart pompt dus voldoende bloed uit. Nu is het hart niet zwak maar is om één of andere reden stijf geworden. Wat er dan gebeurt is dat het bloed moeite heeft om het hart binnen te komen. Er moet meer druk opgebouwd worden om het hart te vullen.
 
 
 

---

Wat gebeurt er bij systolisch hartfalen?

 
Normaal zal het hart zoals eerder besproken 5 liter bloed per minuut het lichaam inpompen. Echter, als het hart niet volledig kan uitpompen zal dit dus minder dan die 5 liter zijn. Het hart zal dus moeten gaan compenseren om toch tot die 5 liter te komen. Doordat het hart groter wordt kan het hart toch meer uitpompen per slag (30% van een groter hart is meer volume dan 30% van een normaal hart). Een andere manier is om sneller te gaan kloppen (twee keer een beetje is meer dan één keer een beetje).
 
Bij de andere vorm van hartfalen is de hartspier stijf en is er meer druk nodig om het hart te vullen met bloed. Deze verhoogde druk zit niet alleen in het hart maar zal zich ook buiten het hart (in uw lichaam en in uw longen) manifesteren. Dit geeft dus dezelfde symptomen als bij systolisch hartfalen.
 
 

Wat is de oorzaak van hartfalen?

 
Een zeer belangrijke oorzaak wereldwijd is het doorgemaakt hebben van een groot hartinfarct. Voor een aantal van de lezers van dit artikel is dit de oorzaak dat u nu hartfalen patiënt bent. Een hartinfarct heeft tegenwoordig een veel betere prognose dan 40 jaar geleden. Als u 40 jaar geleden een hartinfarct had doorgemaakt dan kwam u in het ziekenhuis en dan was de hoofdbehandeling rust. Dan lag u nog twee weken in het ziekenhuis om te rusten waarna het ontslag volgde. Heel veel mensen overleden in die tijd aan een hartinfarct.
 
Tegenwoordig is dit wel anders.
 
De prognose na een hartinfarct is in de afgelopen 40 jaar enorm verbeterd. Dit komt met name door de dottertechnieken, de hartoperaties, de hartbewaking die is verbeterd en door de medicijnen.
 
Wat tegenwoordig gebeurt is dat mensen veel beter overleven na een hartinfarct maar die daarna wel een beschadigd hart hebben. Het hart heeft na zo’n beschadiging moeite met het rondpompen van het bloed. Dit is een belangrijke oorzaak van hartfalen met een verminderde ejectiefractie.
 
 
 
 
Als u wel hartfalen heeft maar niet als gevolg van een hartinfarct dan is de kans groot dat u cardiomyopathie heeft. Dit is eigenlijk een moeilijk woord voor een zwakke hartspier. Soms is er een oorzaak aan te wijzen voor deze cardiomyopathie maar van een belangrijk deel van de mensen die deze aandoening hebben is de oorzaak helaas niet bekent. Wat een rol kan spelen is erfelijkheid, of het ooit hebben doorgemaakt van een virusinfectie.
 
Hartfalen met een normale ejectiefractie bestaat vaak bij de wat oudere patiënten. Dit zijn vaak patiënten die te lang een onbehandelde hoge bloeddruk hebben gehad. Daar wordt je hart stijf van en daardoor krijg je hartfalen met een normale ejectiefractie.

 

---

 

De behandeling van hartfalen.

 
De belangrijkste vorm van behandeling van hartfalen bestaat uit het geven van medicijnen. Dit is het makkelijkste uit te leggen aan de hand van “de ezel analogie”.
 
Een falend hart moet hierbij worden voorgesteld als een oude zieke ezel die een last (een met zakken volgepakte kar) moet trekken en hiermee erg veel moeite heeft. Die last is het rondpompen van het bloed.
 

 
Het volgende kan worden gedaan om het de zieke ezel wat makkelijker te maken. Eén van de manieren is om een aantal zakken van die kar afhalen zodat de ezel (het hart) het makkelijker krijgt. Het hart dus ontlasten. Dit kan gelukkig met medicijnen.
 
De medicijnen die op pril eindigen horen bij die groep (perindopril, lisinopril, ramipril) en de medicijnen die op artan eindigen horen ook bij deze groep (valsartan, candesartan). Dit zijn medicijnen die het hart ontlasten en geven zo wat lucht aan de oude zieke ezel (het hart).
 

 
Andere medicijnen die hiernaast worden voorgeschreven zijn medicijnen die de hartslag verlagen. Ze zorgen ervoor dat die zieke ezel zijn werk wat makkelijker kan doen. Het hart krijgt het dus makkelijker omdat hij minder vaak hoeft te pompen. Dit zijn de zogenaamde bètablokkers. Deze medicijnen zijn vaak niet zo gelieft bij patiënten met hartfalen omdat ze er minder door kunnen. Patiënten worden sneller moe. Het hart houd de inspanning moeilijker bij. Dit is over het algemeen in het begin (eerste half jaar) van de behandeling.
 
De meeste hartfalen patiënten gebruiken verschillende medicijnen uit verschillende groepen. Vaak wel zo’n 5 a 6 medicijnen. Deze medicijnen werken samen om uw hart gezond te houden.
 
  

---

De voordelen van deze medicijnen zijn:

• U kunt meer. In het begin van de behandeling is dit niet het geval omdat het lichaam zich moet instellen op de medicatie maar op termijn kunt u veel meer dan voorheen.
• U wordt minder snel opgenomen in het ziekenhuis met problemen als gevolg van hartfalen zoals benauwdheidsklachten en vocht vasthouden. Dit is door verschillende wetenschappelijke onderzoeken bewezen.
• Een langer leven. Een patiënt die de medicijnen gebruikt zoals die zijn voorgeschreven leeft evident langer dan een patiënt die zelf speelt met zijn medicijnen en er bijvoorbeeld zelf voor kiest een medicijn niet in te nemen omdat hij denkt het niet nodig te hebben.

 

---

Wat zijn belangrijke dingen om te doen voor een patiënt met hartfalen:

1. Neem alle medicijnen die zijn voorgeschreven en neem contact met uw arts of verpleegkundige op als:
   1. De medicatie niet wordt verdragen
   2. De medicijnen zorgen voor bijwerkingen (lees daarom de bijsluiter van de medicijnen goed door)
2. Blijf veel en vaak bewegen. Dit is een zeer belangrijk onderdeel van de behandeling van hartfalen patiënten. Waar vroeger juist zo veel mogelijk rust werd voorgeschreven is het nu juist bewegen wat de klok slaat.
3. Als u te dik bent: val af. Hoe slanker u bent hoe makkelijker het wordt voor het hart om aan de behoeften van uw lichaam te kunnen voorzien. Als u veel afvalt kunnen soms ook de medicijnen worden aangepast.
4. STOP met ROKEN: roken is (zeker voor hartfalen patiënten) één van de slechtste dingen die je kunt doen.  Als u niet kunt stoppen zorg dat u hier begeleiding bij krijgt.
5. Alcohol: gebruik alcohol met mate (liefst niet). Voor een vrouw betekent dit één glas en voor een man maximaal twee glazen per dag.
6. Zuinig met zout: Probeer eigenlijk geen los zout in de keuken te hebben. Levensmiddelen hebben van nature al genoeg zout in zich zitten. Door meer zout te nemen zorgt het lichaam ervoor dat er meer vocht wordt vastgehouden. Hierdoor krijgt het hart het nog zwaarder.
7. Als je makkelijk vocht vasthoud, WEEG JEZELF: weeg jezelf elke dag (zeker als u de neiging heeft om vocht vast te houden. Als u snel in gewicht aankomt kan dit een voorbode zijn  voor een ontspoort hartfalen en moet u wellicht worden opgenomen in het ziekenhuis. In één week tijd twee kilo aankomen betekend, neem contact met uw arts op.
8. En last but not least: haal de griepprik.

 

---

 
 
Acuut hartfalen
 
Tot nu toe hebben we het gehad over chronisch hartfalen. Dus hartfalen wat in de loop van de tijd ontstaat. Een andere vorm van hartfalen is acuut hartfalen. Hierbij hoopt zich in korte tijd veel vocht op in de longen wat ernstige benauwdheid tot gevolg heeft. Deze situatie is acuut levensbedreigend en wordt wel astma cardiale genoemd. Wordt iemand met acuut hartfalen niet snel in het ziekenhuis opgenomen voor snelle behandeling dan kan acuut hartfalen uitmonden in een hartstilstand.
Als dit gebeurd moet er direct begonnen worden met reanimeren en het aansluiten van een AED. Door het reanimeren wordt de bloedsomloop van buitenaf voor een bepaald aantal procenten op gang gebracht doordat u met hartmassage het bloed uit het hart pompt. De AED zorgt ervoor dat een bepaald ritme wordt ontdekt die kan worden omgezet in een normaal ritme doormiddel van een schok.
 

---

 
Heeft u nog geen AED in uw bedrijf, bij uw sportvereniging of elders waar u komt en waar veel mensen bijeen komen? Denk aan bv de kerk, het winkelcentrum.
 
Wij hebben de beste AED’s voor u op een rijtje gezet en verkopen deze in onze webshop. Wij hebben AED’s in alle prijscategorieën en voor elke locatie. Of het nu gaat om thuis, in een fabriek, bij een sportvereniging of elders.
 
Benieuwd naar een AED? Klik dan hier om alle AED’s te bekijken of hier om meer te weten te komen over de achtergronden van de AED.
 
Ik hoop dat u met dit artikel wat wijzer bent geworden over de aandoening hartfalen. Mocht u vragen hebben of een opmerking hebben kunt u natuurlijk altijd reageren op dit bericht. 

Vond u het artikel interessant, deel en/of like deze pagina dan.